Khi một chiếc xe máy có động cơ 4 kỳ hoạt động bình thường, khí xả (khói) của động cơ thường khó quan sát bằng mắt thường. Tuy nhiên, khi gặp sự cố về động cơ và các hệ thống liên quan, trong khí xả có thể chứa một hoặc nhiều màu cơ bản (đen, xanh và trắng) lẫn vào nhau. Màu khí thải là một dấu hiệu phản ánh tình trạng sức khỏe đang đi xuống của một chiếc xe. Không chỉ đơn thuần là khói, đó còn là tiếng kêu cứu từ động cơ. Khói xe màu đen. Khi xe bị khói đen sẽ kèm theo các dấu hiệu như tốn xăng bất thường, nóng máy, bu-gi nhanh bị bám muội dẫn tới đánh lửa kém làm xe yếu đi. Khói đen chứa nhiều muội than sẽ bám vào bề mặt pít-tông, xéc-măng, nấm xu-páp, bu-gi là nguyên nhân gây ra hiện tượng kích nổ cho động cơ. Xe dùng chế hòa khí thường hay bị khói đen nhiều hơn xe phun xăng điện tử. Lọc gió quá bẩn, lỗ gíc-lơ trong bộ chế hòa khí bị mòn nhiều hoặc bộ le điện ở các dòng xe ga bị chết hoặc cảm biến oxy bị bẩn khiến xăng cung cấp nhiều. Hệ thống đánh lửa kém không đốt hết được nhiên liệu cũng gây nên khói đen. Một phần lớn diện tích của lọc gió đã bị bụi bẩn lấp kín, đây là nguyên nhân gây nên khói đen do thừa xăng. Với xe bị khói đen, trước tiên cần kiểm tra le gió có đang được mở hay không. Sau khi đã loại trừ trường hợp do le gió, tiến hành kiểm tra bu-gi và lọc gió để vệ sinh hoặc thay thế nếu cần thiết. Nếu khói đen không hết thì cần kiểm tra gíc-lơ trong chế hòa khí (le điện ở xe ga hoặc cảm biến oxy). Ngoài ra, một số dòng xe như Suzuki, Piaggio có thêm mạch tăng tốc nên khi khói đen chỉ xuất hiện lúc xe tăng tốc thì đó là hiện tượng bình thường. Khói xe màu xanh. Xe bị khói xanh làm hao dầu bôi trơn, nếu dầu xuống quá thấp sẽ khiến các chi tiết trong động cơ không được bôi trơn tốt nên bị mòn rất nhanh, trên đầu ra của ống xả có thể có dầu bám giống như bị ướt hoặc có bụi bẩn bám nhiều. Khói xanh hầu như chỉ xuất hiện ở các xe đã cũ. Theo thời gian sử dụng, xéc-măng hoặc xy lanh bị mòn, dầu sục từ dưới các-te lên buồng cháy hoặc phớt chặn của thân xu-páp bị hở làm dầu bôi trơn từ cơ cấu phối khí bị lọt vào buồng đốt. Khảo sát thực tế cho thấy xe bị khói xanh thì có tới trên 70% các trường hợp là do mòn xéc-măng. Phần còn lại là do mòn, xước nòng xy-lanh, chảy dầu ở phớt chặn xu-páp. Trong trường hợp này cần đưa xe tới trung tâm để được kiểm tra và xử lý triệt để. Những vết xước trên pít-tông là nguyên nhân dẫn tới việc hao dầu và khói màu xanh. Khói xe màu trắng. Đây là hiện tượng không phải ít gặp nhưng lại khó phát hiện trừ khi lượng khói trắng nhiều. Động cơ bị khói trắng sẽ làm xe dễ chết máy khi tăng ga lúc máy còn nguội, lúc dừng xe hoặc trả hết ga, khó khởi động. Đặc biệt trong khói trắng có chứa nhiều chất ăn mòn như a-xít nên các chi tiết dễ bị han gỉ. Khói trắng là biểu hiện của việc trong hòa khí có chứa nước. Nước có thể có trong chế hòa khí khi để xe dưới mưa, sử dụng lâu không vệ sinh, trong xăng hoặc do nước làm mát (xe làm mát bằng dung dịch) rò rỉ vào trong buồng đốt. Khi khí xả có khói trắng, bước đầu cần khóa xăng, dùng tua-lơ-vít hai cạnh nới vít xả xăng của chế hòa khí để loại bỏ lượng nước đọng lại trong chế. Nếu vẫn còn khói trắng thì cần rút hết xăng trong bình và thay xăng mới (xe thường đi kèm với hiện tượng hụt hơi, giật). Ngoài ra cần kiểm tra nước làm mát có bị hao hay không để kịp thời xử lý. Nguyễn Hoàng Duy.
