Trong những chuyến đi lên Tây Bắc, những kỷ niệm mà tôi nhớ nhất là lúc được ở nhờ, ăn nhờ nhà dân. Không chỉ giải quyết được những sự cố: không tìm được nhà trọ, xe hư hỏng không di chuyển được trong đêm giữa rừng núi hoang vu,... mà khi ở cùng người dân, ta còn hiểu được phong tục tập quán của họ, cảm nhận được tình người ấm áp nơi miền đất xa xôi. Những con người hiền lành và mến khách 1. Trước khi kiếm nhà dân xin ngủ nhờ, việc đầu tiên là bạn phải quan sát xem ở trước cửa nhà, ở đầu cầu thang có cắm hoặc treo một cành lá xanh, một cành gai, tấm phên đan hình mắt cáo… hay không. Nếu thấy những dấu hiệu đó, bạn đừng nên bước chân vào nhà vì đó là thông điệp muốn nhắn nhủ rằng họ không muốn người lạ vào nhà. Hay nếu bạn thấy chai nước đặt trước gian nhà thì không được chạm vào, di chuyển nó sang chỗ khác. 2. Thái độ của bạn phải thành tâm, trang phục gọn gàng, kín đáo. Khi bước vào nhà, bạn nên quan sát trước sau rồi chỉ xin cốc nước để uống thôi, sau đó trò chuyện, hỏi thăm người dân. Tốt nhất là bạn xin ở những nhà trưởng bản, giáo viên và công an vì họ tiếp xúc với người ngoài nhiều nên dễ dàng thông cảm hơn. Những anh bạn người Thái vui tính trên đường từ Chế Tạo đi Mường La 3. Khi bắt đầu mở lời xin ngủ nhờ thì phải xác định trước là chỉ cần chỗ trú chân ở hiên nhà thôi để không bị thất vọng và cũng để chủ nhà dễ dàng đồng ý. Tất nhiên, trên thực tế thì khi họ đã cho bạn ngủ nhờ rồi thì không ai lại nỡ lòng để bạn ngủ ở ngoài hiên đâu. 4. Sau khi được cho ngủ nhờ thì cần phải lưu ý chỗ ngủ theo sự chỉ dẫn của chủ nhà. Không nằm để chân về phía bàn thờ. Không gây mất trật tự, ồn ào ảnh hưởng đến gia đình họ và không nên ngủ dậy quá muộn. 5. Khi muốn ngồi bếp lửa để sưởi ấm hay hong đồ cho khô thì bạn cũng cần chú ý. Với nhiều dân tộc ở Tây Bắc, bếp là nơi nấu nướng, nơi tiếp khách, đồng thời nơi đây cũng thờ vua bếp, thần lửa. Vì vậy, không được treo đồ ướt bẩn ở trên bếp mà chỉ đặt ở ngoài thôi. Không được làm xê dịch hòn đá kê làm kiềng. Khi ngồi gần bếp không được quay lưng và giẫm chân vào bếp. Sưởi ấm bên bếp lửa của người dân tộc Thái 6. Khi được chủ nhà mời dùng bữa thì không được rót rượu, gắp thức ăn trước chủ nhà. Khi có người mời rượu, hoặc mời mọi người xung quanh mới được uống. Đối với người dân tộc chén rượu là đầu câu chuyện. Vậy nên nếu tửu lượng của bạn cao, uống nhiệt tình thì họ sẽ cởi mở hơn, bạn sẽ nghe được nhiều câu chuyện thú vị hơn. Bữa cơm thân mật đón những người khách lạ đầy nụ cười và chén rượu ấm bụng ngày đông giá lạnh Vui vẻ chuyện trò với nhau qua những chén rượu ngô thơm nức 7. Hành lý mang theo nên có những gói kẹo, gói bánh để cho trẻ con trong nhà. Xin chụp ảnh chung làm kỷ niệm và nếu sau này có dịp quay lại thì in ảnh tặng chủ nhà vì người vùng cao thích treo mấy tấm ảnh thế này trong nhà lắm. Người dân thích thú được ngắm nhìn những bức cảnh của mình trong màn sương dày đặc Chụp ảnh chung với tụi trẻ trong vườn đào nở đầy hoa Chụp chung bức ảnh kỉ niệm với anh chủ nhà ở Mường Lát trước khi lên đường Chụp chung bức ảnh kỉ niệm với anh chủ nhà ở Mường Lát trước khi lên đường 8. Khi chia tay có thể bắt tay, không cần nói lời tạm biệt nhưng hãy nhớ luôn nở nụ cười thân thiện. Tránh hứa hẹn giúp đỡ gì với người dân nếu không chắc chắn thực hiện được. Nên xin thông tin liên lạc vì có thể sau này ta sẽ quay lại ghé chơi hay đôi lúc gọi điện hỏi thăm. Các đồng bào dân tộc ở Tây Bắc rất thân thiện và mến khách nên nếu muốn hiểu kỹ hơn về cuộc sống của họ thì bạn đừng e ngại xin ở nhờ. Tác giả bài viết: Nguyễn Ngọc Minh
